فیلترها به عنوان اجزای حیاتی در صنعت دارویی، نقش کلیدی در تضمین کیفیت، ایمنی و کارایی محصولات دارویی ایفا میکنند. این مقاله به بررسی انواع فیلترها و کاربردهای آنها در صنعت دارویی میپردازد و به اهمیت این فیلترها در فرآیندهای داروسازی اشاره خواهد کرد.
کاربرد فیلتر هوا در صنعت داروسازی
صنعت داروسازی یکی از حساسترین و حیاتیترین صنایع به شمار میرود که الزامات سختگیرانهای برای حفظ کیفیت و رعایت استانداردهای بهداشتی دارد. یکی از الزامات کلیدی در این صنعت، استفاده از فیلترهای هوا برای اطمینان کنترل آلودگی ذرات معلق میکرونی است. در این راستا، شرکت “کاپرون فیلتر” با تولید انواع فیلترهای هوا در کلاسهای مختلف مانند از فیلترهای G2 تا فیلتر اولپا(ULPA)، بهترین راهکارها را برای رعایت الزامات استانداردهای جهانی ارائه میدهد.
اهمیت فیلتر هوا در داروسازی
در اتاقهای تمیز (Clean Room) و محیطهای تولید دارو، وجود حتی کوچکترین ذرات میتواند بر کیفیت محصول نهایی تاثیر منفی بگذارد. به همین دلیل، انتخاب نوع و کلاس فیلترهوا بر اساس درجه پاکیزگی (Class) محیط بسیار حیاتی است. فیلترهای داروسازی باید بتوانند:
- تمام ذرات میکرونی یا نانوذرات معلق را با راندمان بالا حذف کنند.
- استانداردهای GMP ( Good Manufacturing Practice) را رعایت کنند؛ چرا که سیستمهای تهویه و فیلتراسیون یکی از موارد مهم در بازرسیهایGMP (اصول ساخت خوب) هستند.
- فرآیندهای تست و ارزیابی دقیقی مانند پارتیکل سنجی و اینتگریتی تست را قبل از ارسال و نصب پشت سر بگذارند.
- عملکرد بهینه و بدون نفوذ را در محل نصب تضمین کنند.
فیلترهای مورد استفاده در صنعت داروسازی
شرکت کاپرون فیلتر با تولید طیف گستردهای از فیلترهای هوا، نیازهای شرکتهای دارویی را به طور کامل پوشش میدهد. برخی از انواع فیلترهای ضروری و کارآمد برای این صنعت عبارتند از:
- فیلتر هپا (HEPA Filter) فیلترهای راندمان بالا
فیلتر هپا سقفی (فیلتر ترمینالی، فیلتر لامینار، فیلتر هپا پنلی)
فیلترهای هپا با راندمان بالا در حذف ذرات میکرونی تا 99.97% در سایز 0.3 میکرون، پرکاربردترین نوع فیلتر اتاقهای تمیز و محیطهای حساس دارویی هستند. این فیلترها یکی از الزامات اساسی برای تولید دارو به شمار میآیند و عملکرد هر یک از فیلترهای هپا به طور جداگانه تست و تایید میشود. فیلترهای جریان لامینار در داخل کلین روم بر روی دریچه هوای ورودی نصب میشوند و به عنوان مرحله نهایی فیلتراسیون است.
فیلتر هپا ژلسیل (Gel Seal Filter)
استفاده از فیلتر ژلسیل در محیطهای دارویی به دلیل ایجاد آببندی کامل و جلوگیری از هرگونه نشت هوا راه حلی نوین است. شرکت کاپرون فیلتر علاوه بر امکان تولید انواع فیلتر با نوار هوابند فومی به صورت یکپارچه توانایی تولید انواع فیلتر با هوابندی از طریق ژل را دارد واین نوع فیلترها به اطمینان از عبور نکردن ذرات میکرونی از اطراف فیلتر کمک میکنند.
فیلتر هپا وی تایپ(V Type) از کلاس H13 و H14
علاوه بر فیلتر های هپا به صورت سقفی فیلترهای هپا وی تایپ در سیستم های هواساز داروسازی مورد استفاده قرار میگیرد. این فیلترهای هپا بعد از یک یا دو مرحله پیش فیلتر در سیستم هوارسان نصب میشوند. فیلتر هپا وی تایپ به دلیل نوع طراحی که به شکل v از حروف انگلیسی است به وی تایپ شهرت پیدا کرده است. قابلیت ویژه فیلتر وی تایپ سطح زیاد کاغذ فیلترهپا در یک فیلتر است که باعث میشود ظرفیت هوادهی بالا و افت فشار در این فیلترها بسیار پایین باشد.
- پیشفیلتر (Pre-Filter)
پیشفیلترها برای کاهش بار آلایندگی اولیه هوا و افزایش عمر مفید فیلترهای اصلی (مانند فیلترهای هپا و ULPA) استفاده میشوند. انتخاب پیشفیلتر مناسب بر اساس نوع سیستم تهویه، ظرفیت هوادهی سیستم هوارسان و کلاس مورد نیاز محیط کاری بسیار حیاتی است. اصولا ترتیب قرارگیری فیلترها با توجه به ظرفیت هوادهی فیلتر، بر اساس کلاس فیلتر از کم به زیاد در سیستم هواساز قرار میگیرد.
فیلتر پنلی فلزی از کلاس G2
فیلترهای پنلی G2 به صورت تمام فلزی به عنوان اولین مرحله فیلتراسیون در انواع سیستمهای هوارسان استفاده میشود و به شکل تمام فلزی از صفحات مشبک فلزی ساخته میشود. این پیش فیلترهای فلزی برای به دام انداختن ذرات بسیار درشت استفاده میشود.
فیلتر پنلی از کلاس G4 تا M5
فیلترهای پنلی G4 تا M5 به صورت الیاف و با انواع قاب فلزی و پلیمری به عنوان پیش فیلتر در سیستمهای هوارسان قرار میگیرد.
فیلتر کیسهای (Bag Filter)از کلاس G4 تا F9
فیلترهای کیسهای با قدرت جذب بالا و ظرفیت هوادهی بیشتر نسبت به انواع دیگر پیش فیلتر، در محیطهایی که حجم هوای زیادی باید فیلتر شود، گزینهای ایدهآل هستند. این فیلترها معمولاً در مراحل اولیه فیلتراسیون استفاده میشوند. و بر اساس ابعاد هوارسان و ظرفیت هوادهی هوارسان قابل تولید هستند.
فیلتر وی تایپ از کلاس M5 تا E11
علاوه بر فیلتر های هپا که به صورت ویتایپ در سیستم هوارسان استفاده میشوند فیلترهای راندمان متوسط یا medium efficiency نیز به صورت وی سل یا وی تایپ در سیستم های هواساز داروسازی مورد استفاده قرار میگیرد. فیلترهای وی تایپ به دلیل ظرفیت بالای هوادهی مورد توجه است.
الزامات تست و کنترل کیفیت فیلترها
برای اطمینان از عملکرد دقیق و قابل اعتماد فیلترهای هوا در صنعت داروسازی، تستهای کیفیت و صحت عملکرد بعد از تولید و قبل از ارسال به محل نصب و پس از نصب الزامی است. از جمله این موارد:
- تست پارتیکل سنجی: جهت اطمینان از حذف ذرات با راندمان بالا.
- تست اینتگریتی (Integrity Test): برای بررسی وجود هرگونه نقص یا نشتی در ساختار فیلتر.
- تست در محل نصب: برای تایید عملکرد نهایی فیلتر و بررسی عدم وجود هرگونه نشتی از اطراف فیلتر بر اساس استانداردهای محیطهای داروسازی.
تضمین رعایت استانداردهای GMP
با توجه به اینکه یکی از موارد بسیار حیاتی در بازرسیهای GMP، عملکرد بهینه سیستمهای فیلتراسیون محیط است، استفاده از فیلترهایی که تمامی تستهای لازم را گذراندهاند، امری ضروری است. شرکت کاپرون فیلتر با بهرهگیری از دانش فنی روز و آزمایشگاههای پیشرفته، تمامی مراحل طراحی، تولید و تست فیلترهای خود را بر اساس الزامات GMP و استانداردهای بینالمللی انجام میدهد.
مزایای انتخاب فیلترهای کاپرون فیلتر
- راندمان فیلتراسیون بالا برای حذف ذرات میکرونی و حتی نانوذرات.
- تنوع در انواع فیلترها: شامل فیلتر سقفی هپا، فیلتر ژلسیل،فیلتر کامپکت، فیلتر وی تایپ،فیلتر لانه زنبوری، پیشفیلتر و فیلتر کیسهای.
- انجام تستهای دقیق پیش از ارسال و پس از نصب برای تضمین عملکرد.
- استانداردسازی محصولات بر اساس استانداها و سایر الزامات بینالمللی.
- مشاوره فنی اختصاصی برای انتخاب بهترین فیلتر با توجه به نیازهای محیطی و نوع کاربرد.
جمعبندی
استفاده از سیستمهای فیلتراسیون حرفهای و دقیق، پایهریزی تولید یک محصول باکیفیت در صنعت داروسازی است. انتخاب و استفاده از فیلتر سقفی هپا، فیلتر ژلسیل،فیلتر کامپکت، فیلتر وی تایپ،فیلتر لانه زنبوری، پیشفیلتر و فیلتر کیسهای بر اساس درجه کلاس کلین روم و انجام تستهای مورد نیاز، از مهمترین عوامل در تضمین سلامت محیط تولید و کیفیت محصول دارویی هستند. شرکت کاپرون فیلتر به عنوان تولیدکننده پیشرو در این حوزه، با ارائه راهکارهای نوآورانه و محصولات باکیفیت، توانسته است اعتماد صنعت داروسازی را به خود جلب کند.
سایر انواع فیلتر در صنعت داروسازی:
1. فیلترهای تصفیه هوا
کیفیت هوای محیطهای تولید دارو از اهمیت بالایی برخوردار است، به ویژه در اتاقهای تمیز که باید شرایط استریل حفظ شود. فیلترهای تصفیه هوا در این محیطها به کار میروند:
فیلترهای HEPA : این فیلترها قادر به حذف 99.97% از ذرات به اندازه 0.3 میکرون و بزرگتر هستند. در صنعت دارویی، این فیلترها در سیستمهای تهویه مطبوع و اتاقهای تمیز برای حذف باکتریها، ویروسها و ذرات معلق استفاده میشوند. استفاده از فیلترهای HEPA به حفظ یک محیط استریل و کاهش خطر عفونت در فرآیند تولید داروها کمک میکند.
فیلترهای ULPA : این فیلترها که دارای کارایی بالاتری نسبت به فیلترهای HEPA هستند، برای محیطهایی که نیاز به کنترل شدید آلودگی دارند، مانند اتاقهای تمیز با استانداردهای بالا، استفاده میشوند.
2. فیلترهای مایع
فیلترهای مایع برای تصفیه محلولهای دارویی و مواد اولیه به کار میروند و از ورود آلودگیها به فرآیند تولید جلوگیری میکنند.
فیلترهای میکروفیلتراسیون : این فیلترها قادر به حذف ذرات بزرگتر از 0.1 میکرون هستند و برای حذف باکتریها و ذرات معلق از محلولهای دارویی استفاده میشوند. این فیلترها در مراحل نهایی تولید دارو، قبل از بستهبندی، برای تضمین کیفیت و ایمنی محصولات به کار میروند.
فیلترهای اولترافیلتراسیون : این فیلترها برای حذف ویروسها و پروتئینهای بزرگ از محلولهای دارویی استفاده میشوند و در فرآیندهای تصفیه مایعات با دقت بالا کاربرد دارند.
فیلترهای RO (Reverse Osmosis) : این فیلترها برای حذف مواد محلول و ذرات معلق از آب به کار میروند و در تأمین آب خالص برای تولید داروها، به ویژه در تولید داروهای تزریقی، اهمیت دارند.
3. فیلترهای بخار
در فرآیندهای استریلسازی و تصفیه بخار، فیلترها نقش مهمی دارند:
فیلترهای بخار : این فیلترها برای حذف ذرات و آلودگیها از بخار آب که برای استریلسازی استفاده میشود، طراحی شدهاند. این بخار باید عاری از آلودگی باشد تا از آلودگی محصولات دارویی جلوگیری شود.
4. فیلترهای بستهبندی
در فرآیند بستهبندی داروها، فیلترها به جلوگیری از آلودگی مجدد محصولات کمک میکنند:
فیلترهای هوای فشرده : در هنگام پر کردن و بستهبندی داروها، هوای فشرده باید از فیلترهای مناسب عبور کند تا آلودگیها و ذرات معلق از آن حذف شوند. این کار به حفظ کیفیت و ایمنی داروها کمک میکند.
5. اهمیت فیلترها در کنترل عفونت
استفاده از فیلترها در صنعت دارویی به کاهش عفونتها و آلودگیهای میکروبی کمک میکند. این امر به ویژه در دوران شیوع بیماریهای عفونی و نیاز به تولید داروهای ایمن و مؤثر اهمیت دارد.
6. نتیجهگیری
فیلترها به عنوان اجزای کلیدی در صنعت دارویی، نقش حیاتی در تضمین کیفیت، ایمنی و کارایی محصولات دارویی ایفا میکنند. با استفاده از فیلترهای مناسب در مراحل مختلف تولید، تصفیه و بستهبندی، میتوان محیطی امن و استریل برای تولید داروها فراهم کرد. انتخاب و نگهداری صحیح فیلترها به عنوان یک سرمایهگذاری ضروری در بهبود فرآیندهای تولید دارو و حفظ سلامت بیماران محسوب میشود. این موضوع به ویژه در صنعت دارویی که تحت نظارتهای شدید بهداشتی و ایمنی قرار دارد، اهمیت دوچندان مییابد.