هوا ضروريترين ماده براي ادامه حيات موجود زنده است. هر انسان به طور متوسط روزانه 16 کيلوگرم هوا مصرف مي کند و اين در حالي است که فقط 5/1 کيلوگرم آب و حدود 1 کيلوگرم غذا مصرف مي کند. معمولا در لايه پايين جو درجه حرارت هوا با افزايش ارتفاع کاهش مي يابد. بنابر اين، طبيعي است که حرکت صعودي هوا به وجود مي آيد. ادامه مطلب …
هوا ضروريترين ماده براي ادامه حيات موجود زنده است. هر انسان به طور متوسط روزانه 16 کيلوگرم هوا مصرف مي کند و اين در حالي است که فقط 5/1 کيلوگرم آب و حدود 1 کيلوگرم غذا مصرف مي کند .
وارونگي (Inversion) چيست؟
معمولا در لايه پايين جو درجه حرارت هوا با افزايش ارتفاع کاهش مي يابد. بنابر اين، طبيعي است که حرکت صعودي هوا به وجود مي آيد و آلودگيها را با خود به طبقات بالاي جو مي برد و از محل تنفس دور مي کند؛ اما در بعضي از شرايط جغرافيايي خاص (مانند احاطه شدن شهري با کوهها)، لايه هواي گرم – همچون سقف شيشه اي که بالاي شهر را بپوشاند باشد – هواي سرد پايين را محبوس مي کند و مانع از بالا رفتن و دور شدن آلودگي از سطح شهر مي شود. در اين حالت، جريان هوا برعکس مي شود و باعث پايداري بيشتر هوا و تراکم گازهاي آلاينده تا حد بسيار خطرناک مي شود که به اين حالت وارونگي جوي اطلاق مي شود. متأسفانه، تهران بيش از دو سوم روزهاي سال (حدود 250 روز) با پديده وارونگي جوي روبروست. اين حالت بيشتر در پاييز و زمستان روي مي دهد.
اثر گلخانه اي چيست؟
در روزي آفتابي و خنك، هواي درون گلخانه بسيار گرمتر از هواي آزاد بيرون است. اين امر به سبب آن است كه گلخانه مثل مجرايي يكطرفه عمل مي كند. شيشه به نور خورشيد اجازه مي دهد که وارد شود، اما جلوي خروج بخش زيادي از حرارتي را مي گيرد كه سعي در خارج شدن دارد.
زمين و اتمسفر اطراف آن به شكل مشابهي عمل مي كند. تابش نور خورشيد سطح زمين را گرم مي كند، پرتو از درون جو به سمت بالا بازتابيده مي شود، اما راه خروج آن با گازهاي گلخانه اي سد مي شود. گازهاي گلخانه اي عبارت اند از: دي اكسيد كربن، بخار آب، گاز متان. اين پديده به «اثر گلخانه اي» معروف است. بدون وجود اين پديده، دماي زمين سردتر خواهد بود. بشر با سوزاندن سوختهاي فسيلي (مثل زغال سنگ و نفت) باعث زياد شدن مقدار دي اکسيد کربن در اتمسفر به ميزان 3/0% در سال مي شود. از آنجايي که دي اکسيد کربن از گازهاي گلخانه اي بسيار خطرناک است، دانشمندان با زياد شدن ميزان آن در جو انتظار بالا رفتن دماي زمين را دارند. در صد سال اخير، ميانگين دماي زمين در حدود 5/0 درجه سانتيگراد (1 درجه فارنهايت) افزايش پيدا کرده است. در صورتي که اين افزايش در دماي زمين ادامه پيدا کند، تقريبا به طور حتم روي سطح آب درياها تأثير خواهد گذاشت و اين رخداد ممکن است ساختار آب و هوايي زمين را تغيير دهد.
پيامدها
برخي از مناطق ممکن است به طور فزاينده اي سردتر شوند و مناطق حاصلخيز و کشاورزي ممکن است خشک شوند و کارايي کشاورزي خود را از دست بدهند. بسياري از کشورها در حال حاضر مشغول کم کردن ميزان توليدات گازهاي گلخانه اي خودند، اما هيچ کس نمي داند که آيا همين مقدار واکنش کشورها براي جلوگيري از خطر جهاني حاصل از گرم شدن هواي زمين کافي است يا خير؟ تابشهاي خورشيدي پس از عبور از فضا به زمين و اتمسفر مي رسد و قسمت بزرگي از آن در کره زمين جذب مي شود. کره زمين، پس از گرم شدن، امواج گرم را به صورت تابشهاي فروسرخ به فضا باز مي تاباند. قسمتي از اين تابشهاي فروسرخ از اتمسفر عبور مي کند و قسمتي ديگر را گازهاي گلخانه اي موجود در اتمسفر جذب مي کند و به سطح زمين بازتابانيده مي شود.
گازهاي گلخانه اي موجود در جو زمين کسري از انرژي خورشيدي رسيده به زمين را در داخل اتمسفر نگه مي دارند و دماي زمين بر اثر اين انرژي در حد مناسبي ثابت باقي مي ماند. اين عمل گازهاي گلخانه اي را «اثر گلخانه اي» ناميده اند. گفتني است که اگر اثر گلخانه اي در جو زمين وجود نداشت، دماي کره زمين حدود 5/15 درجه سانتيگراد نسبت به حال کمتر مي شد و عصر يخبندان ديگري را رقم مي زد. همچنين، در صورتي که موجودي گازهاي گلخانه اي در داخل اتمسفر زيادتر از حد متعارف شود، موازنه انرژي زمين به هم مي خورد و انرژي بيشتري در داخل اتمسفر زمين باقي مي ماند. انرژي بيشتر گرم شدن زمين را در پي خواهد داشت. البته، نمي توان اين فرضيه را قوي دانست و باور کرد که – بر طبق قوانين فيزيک – هيچ انرژيي در طبيعت از دست نمي رود و به ديگر انرژي تبديل مي شود. بنابر اين، نظر اين است که نمي توان رابطه اي بين اثر گلخانه اي و بالا رفتن دماي کره زمين پيدا کرد.